Το όραμα της Ενεργειακής Ένωσης ενδεχομένως να μην χαίρει ακόμη της αναγνωρισιμότητας που του αρμόζει εντός ελληνικών συνόρων όμως αναμφισβήτητα αποτελεί μία στρατηγική προτεραιότητα που προωθεί η Ε.Ε εδώ και σχεδόν δύο χρόνια. Από την αρχή της θητείας της η «Διοίκηση Γιούνκερ» έχει θεσπίσει τη θέση του Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδιου για την Ενεργειακή Ένωση, προκειμένου να καταδείξει με τον πλέον επίσημο τρόπο την κεφαλαιώδη σημασία που αντιστοιχεί στο εν λόγω εγχείρημα. Στη συγκεκριμένη θέση ορίστηκε ο Maros Sefcovic, ένας έμπειρος διπλωμάτης και Ευρωπαίος πολιτικός, ο οποίος ουσιαστικά εκτελεί σήμερα χρέη «Υπερ-Επιτρόπου» ηγούμενος της υλοποίησης αυτού του μεγαλεπήβολου ευρωπαϊκού οράματος. Με αυτή την ιδιότητα, ο Αντιπρόεδρος Sefcovic επισκέφθηκε πρόσφατα την πατρίδα μας, προκειμένου να συμμετέχει ως κεντρικός ομιλητής σε εκδήλωση του Greek Energy Forum για την Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Ένωση.

Είναι λογικό ο αναγνώστης να αναρωτηθεί εάν η Ελλάδα έχει να κερδίσει κάτι άμεσα μέσω της σχεδιαζόμενης Ενεργειακής Ένωσης. Ενδεχομένως κάποιος να υποθέσει πως το γεγονός ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο γεωγραφικό περιθώριο της Ε.Ε θα την εμποδίσει να αποκομίσει απτά οφέλη και συνεπώς μειώνει την σημασία του εν λόγω εγχειρήματος για την πατρίδα μας. Η πραγματικότητα όμως είναι ευτυχώς αρκετά διαφορετική και επιφυλάσσει πολλά, πολλαπλά και σημαντικά δυνητικά κέρδη για τη χώρα μας.

Η συγκεκριμένη βεβαιότητα εκ μέρους του συγγραφέα προκύπτει μέσα από την αξιολόγηση των 5 βασικών πυλώνων επί των οποίων οικοδομείται σήμερα η Ενεργειακή Ένωση: α) την ενεργειακή εξοικονόμηση, β) την ενεργειακή αυτάρκεια, γ) τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, δ) τις διασυνοριακές διασυνδέσεις, ε) τη θέσπιση κοινών ευρωπαϊκών στόχων. Η σχετική αιτιολόγηση ακολουθεί παρακάτω, παραθέτοντας ενδεικτικά στοιχεία που αφορούν άμεσα την ελληνική πραγματικότητα:

Ενεργειακή Εξοικονόμηση

Πρόσφατα ενσωματώθηκαν στην εθνική νομοθεσία δύο βασικές ευρωπαϊκές οδηγίες (31/2010 και 27/2012), οι οποίες οριοθετούν μία σειρά στόχων ενεργειακής εξοικονόμησης και αναβάθμισης των δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων και γενικότερα του εγχώριου παραγωγικού ιστού. Ένας από τους θεμελιώδεις στόχους που οφείλει να εκπληρώσει η Ελλάδα είναι η αθροιστική μείωση της εθνικής κατανάλωσης ενέργειας κατά 26% έως το 2020. Η επιτυχής επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί επενδύσεις συνολικού ύψους 10 δις ευρώ έως το 2020! Η προοπτική αυτή μπορεί να ενεργοποιήσει μία μοναδική αναπτυξιακή δυναμική για την εθνική οικονομία.

Ενεργειακή Αυτάρκεια 

Η Ελλάδα μπορεί να συμβάλει στην υλοποίηση του συγκεκριμένου στρατηγικού πυλώνα μέσω της ανάπτυξης δύο κύριων εθνικών ενεργειακών πηγών: των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Α.Π.Ε) και των υδρογονανθράκων. Όσον αφορά το πρώτο, η πατρίδα μας διαθέτει ένα πλούσιο ανανεώσιμο ενεργειακό δυναμικό, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου παραμένει ακόμη ανεκμετάλλευτο. Παρόλ’ αυτά η ραγδαία πτώση της εγχώριας ζήτησης ενέργειας έχει επιτρέψει μέχρι στιγμής στη χώρα μας να έχει ήδη σχεδόν επιτύχει το στόχο κάλυψης του 20% των ενεργειακών της αναγκών μέσω Α.Π.Ε. Ακόμη και μετά την προσδοκώμενη επανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης ηλεκτρισμού στα επόμενα χρόνια, η Ελλάδα οφείλει και μπορεί να επεκτείνει την αξιοποίηση των Α.Π.Ε και να καταστεί εξαγωγέας «καθαρής ενέργειας» και τεχνογνωσίας για την ευρύτερη περιοχή. Το νέο μοντέλο στήριξης των Α.Π.Ε - που διαμορφώθηκε σύμφωνα με τις Κατευθυντήριες Γραμμές 2030 της Ε.Ε και που σύντομα τίθεται προς έγκριση από το Ελληνικό Κοινοβούλιο - είναι σε θέση να ενεργοποιήσει αυτή την προοπτική και να θέσει την Ελλάδα σε «θέση οδηγού» στα Βαλκάνια στον εν λόγω τομέα.

Όσον αφορά τους υδρογονάνθρακες, η χώρα μας αποτελεί ήδη πετρελαιοπαραγωγό χώρα (κοίτασμα Πρίνου). Από το 2013 οι ελληνικές κυβερνήσεις διεξήγαγαν και μετέπειτα ολοκλήρωσαν με επιτυχία την ανάθεση 6 οικοπέδων προς έρευνα και εκμετάλλευση κατόπιν δύο διεθνών γύρων παραχωρήσεων. Το γεγονός πως η Ελλάδα κατάφερε να δημιουργήσει εκ του μηδενός και να ολοκληρώσει ένα σύγχρονο πλαίσιο εκμετάλλευσης κοιτασμάτων το 2013 αποτελεί ένα ιστορικό κεκτημένο για την πατρίδα μας. Αυτή την εθνική παρακαταθήκη οφείλουμε να τη διαφυλάξουμε και να την αξιοποιήσουμε, προκειμένου στο άμεσο μέλλον να επιτρέψουμε την υγιή ανάπτυξη μίας εθνικής αγοράς εξορύξεων με τη συμμετοχή πολλών ελληνικών εταιρειών και διεθνών κοινοπραξιών.

Διαφοροποίηση πηγών ενέργειας 

Η Ε.Ε αναζητά νέες πηγές τροφοδοσίας, προκειμένου να ενισχύσει την ενεργειακή της ασφάλεια και παράλληλα να μειώσει την παρούσα υψηλή εξάρτησή της από εξωτερικούς προμηθευτές. Αυτή η προσπάθεια επικεντρώνεται κυρίως στο φυσικό αέριο, το καύσιμο που φαίνεται να έχει επιλέξει ως οδηγό για το ενεργειακό της μέλλον έως το 2050. Στα πλαίσια αυτά υποστηρίζει και επενδύει πολιτικά στην διάνοιξη του «Νοτίου Διαδρόμου» που θα επιτρέψει τη μεταφορά νέων ποσοτήτων από την Κασπία Θάλασσα στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων που βρίσκονται στη λεκάνη της Νοτιοανατολικής Μεσογείου αποτελούν μία ακόμη σημαντική μελλοντική πηγή τροφοδοσίας για την Ευρώπη. Ενδεικτικό του αξιοθαύμαστου γεωλογικού δυναμικού της περιοχής είναι πως οι συνολικές εκτιμώμενες διαθέσιμες ποσότητες φυσικού αερίου (2.000 δις κυβικά μέτρα) συγκρίνονται σε μέγεθος με αυτές του μεγαλύτερου κοιτάσματος αερίου που έχει ποτέ βρεθεί στην Ευρώπη, το Groningen, όταν αυτό εντοπίστηκε στην Ολλανδία το 1959 (2.800 δις κυβικά μέτρα). Η τρίτη στρατηγική επιλογή διαφοροποίησης του ενεργειακού μίγματος για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι το αμερικανικό LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο). Οι παραπάνω τρεις στρατηγικές επιλογές συναντώνται γεωγραφικά στην Ελλάδα, η οποία είναι σε θέση να αποτελέσει «πύλη εισόδου» για νέες ποσότητες φυσικού αερίου για την Ευρώπη.       

Διασυνοριακές Διασυνδέσεις 

Η ενεργοποίηση της προαναφερθείσας προοπτικής για την Ελλάδα απαιτεί την προώθηση διασυνοριακών συνδέσεων που θα επιτύχουν αφενός την άφιξη νέων ποσοτήτων στο ελληνικό έδαφος, αφετέρου θα επιτρέψουν τη διάχυσή τους στην βαλκανική ενδοχώρα. Οι υλοποιούμενοι αγωγοί ΤΑΝΑΡ και ΤΑΡ αποτελούν το πρώτο τμήμα του φυσικού σκέλους του Νοτίου Διαδρόμου. Η κατασκευή τους καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη προώθησης περαιτέρω διασυνδέσεων της ελληνικής επικράτειας με όμορες χώρες, οι οποίες θα επιτρέψουν τη ροή αερίου προς το βορρά. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει ο ελληνο-βουλγαρικός αγωγός IGB, ο οποίος αναμένεται να εξυπηρετήσει πολλαπλούς στρατηγικούς στόχους για την Ελλάδα και την Ευρώπη: τη μεταφορά ποσοτήτων του Νοτίου Διαδρόμου προς τη βαλκανική ενδοχώρα, την εμπορική βιωσιμότητα του σχεδιαζόμενου τερματικού LNG στην Αλεξανδρούπολη, την ενίσχυση της προοπτικής κατασκευής του υπεράκτιου αγωγού East Med που θα διασυνδέει την Ανατολική Μεσόγειο με την ηπειρωτική Ελλάδα. Όλα αυτά εξυπηρετούν το στρατηγικό όραμα της πατρίδας μας να αποτελέσει «κόμβο φυσικού αερίου» (gas hub) στην ευρύτερη περιοχή, το οποίο προϋποθέτει τη γεωγραφική συνάντηση διαφορετικών πηγών αερίου εντός μίας αγοράς που διέπεται από τις αρχές του 3ου Ενεργειακού Πακέτου της Ε.Ε. Και η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει αυτό το «σημείο συνάντησης» καθώς ήδη από το 2013 έχει θεσμοθετήσει το «Εικονικό Σημείο Δηλώσεων» (Virtual Trading Point) - πρώτη απ’ όλους τους ευρωπαίους γείτονές της – ενισχύοντας έτσι τη θέση της ως η «φυσική επιλογή» για τη δημιουργία ενός gas hub στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.     

Θέσπιση κοινών ευρωπαϊκών στόχων 

Ο συγκεκριμένος στρατηγικός πυλώνας αναφέρεται στην ανάγκη οι Ευρωπαίοι Εταίροι να οραματιστούν, να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν από κοινού το ενεργειακό τους μέλλον. Αναφέρεται επίσης στην ανάγκη να μιλήσουν με «μία φωνή» και να διαπραγματευτούν μαζί ως Ένωση με τους εξωτερικούς ενεργειακούς τους προμηθευτές. Η επίτευξη του εν λόγω στόχου απαιτεί πρωτίστως πολιτική συνεννόηση. Η τελευταία απαιτεί πάνω απ’ όλα σύμπνοια και κατανόηση μεταξύ των κοινωνιών της Ευρώπης. Και η ικανή και αναγκαία συνθήκη για την επίτευξή της είναι η ενδελεχής ενημέρωση των Ευρωπαίων πολιτών για την Ενεργειακή Ένωση, τις στρατηγικές υλοποίησης της και τα οφέλη που αυτή επιφυλάσσει για την Ευρώπη.

Αυτό ακριβώς το σκοπό της ενημέρωσης της κοινής γνώμης υπηρετεί το παρόν άρθρο καθώς και η γενικότερη δράση του Greek Energy Forum. Πιστεύουμε ακράδαντα πως μόνο μέσα από την ενημέρωση της κοινωνίας μπορούμε να εξασφαλίσουμε την απρόσκοπτη στήριξη των μεταρρυθμίσεων και αλλαγών που έχει ανάγκη η πατρίδα μας. Η Ελλάδα χρειάζεται ένα συγκροτημένο σχέδιο δράσης για την Ενέργεια, έναν εθνικό οδικό χάρτη που θα χαίρει κοινωνικής αποδοχής, διακομματικής νομιμοποίησης και τεχνοκρατικής υποστήριξης. Είμαστε, λοιπόν, εδώ για να το συν-διαμορφώσουμε.